مناطق آزاد به مبادی ورود کالای قاچاق تبدیل شده‌اند

مهدی بشارتده سلوطی درباره تصویب اخیر لایحه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: معتقدم اگر با همین ظرفیت فعلی و با یک برنامه ریزی مناسب و اصولی حرکت کنیم به آسانی به توسعه پایدار دست خواهیم یافت و نیازی به منطقه آزاد برای شکوفایی نداریم.

وی به به ارتباط مستقیم بین قاچاق کالا و مناطق آزاد اشاره کرد و افزود: تمام مناطق آزاد فعلی کشور رویکردی مغایر با اهداف اصلی و متصور خود داشته و به مبادی ورود کالا قاچاق تبدیل شده‌اند.

استاد اقتصاد دانشگاه علم و فناوری مازندران، در مورد هدف ایجاد منطقه آزاد در کشور تصریح کرد: فلسفه وجودی مناطق آزاد، برای استفاده از ظرفیت صادرات و تولید در این مناطق بوده و باید این جایگاه ها سکویی برای صادرات باشند. متاسفانه در این مناطق نه تنها تولید و صادرات اتفاق نیفتاده و به نوعی می توان گفت مناطق آزاد ظلم بزرگی به اشتغال و تولید وارد کرده است.

این کارشناس اقتصادی با  غلط خواندن موجودیت منطقه آزاد در کشور گفت: کلیات منطقه آزاد هیچ مشکلی ندارد اما رویکردی که این مناطق در کشور داشتند با اهدف اصلی مغایر بوده و اجرای آن ها غیر اصولی صورت گرفته است.

بشارتده به گزارش منتشر شده مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد مناطق آزاد استناد و تاکید کرد: بر اساس این گزارش به صراحت عنوان شده که هیچ کدام از اهداف در نظر گرفته شده برای مناطق آزاد در کشور محقق نشده و موجب انحراف سازمان‌های مناطق از اهداف اصلی خود گردیده است.

انتقاد به نحوه رای گیری برای ایجاد 8 منطقه آزاد و 12 منطقه ویژه اقتصادی جدید

این محقق و پژوهشگر حوزه اقتصاد با اشاره به تصویب لایحه 8 منطقه آزاد جدید از سوی نمایندگان تصریح کرد: در شرایطی این مناطق، آرای اکثریت نمایندگان را به دست آوردند که بسیاری از نمایندگان بارها معترض به ورود کالای قاچاق از مناطق آزاد تجاری بودند.

وی با انتقاد به نحوه رای گیری برای ایجاد 8 منطقه آزاد و 12 منطقه ویژه اقتصادی جدید اظهارکرد: به رای گذاشتن یک‌جای تمامی این مناطق شبهاتی را به اذهان متبادر کرده و سوء ظن‌هایی مبنی بر وجود رانت در تصویب مناطق را افزایش می‌دهد. زمانی که در مجموع 20 منطقه آزاد و ویژه اقتصادی به صورت همزمان در یک جلسه به صحن آورده می شود، بالطبع چیزی حدود 20 استان یا کمتر درگیر این ماجرا خواهند شد.

استاد اقتصاد دانشگاه قائمشهر افزود: بر فرض اینکه هر استانی حداقل 10 نماینده در مجلس داشته باشد، بنابراین نزدیک به 200 نفر به طور نسبی درگیر تصویب مناطق خواهند شد. چه تضمینی وجود دارد که این 200 نفر با ارتباط و لابی گری به مناطق رای نداده باشند؛ به عنوان مثال نمایندگان استان متقاضی منطقه آزاد به استانی که متقاضی منطقه ویژه اقتصادی بوده رای دادند تا در قبال آن، نمایندگان آن استان نیز به نفع  نمایندگان متقاضی تصویب منطقه آزاد رای دهند.

این محقق اقتصادی تصریح کرد: اگر مناطق آزاد و ویژه به شکل مجزا و تک به تک به صحن آورده می‌شدند، احتمال اینکه رای بیاورند بسیار پایین بود در نتیجه ابهاماتی را می توان در این میان در نظر گرفت.

استاد اقتصاد دانشگاه علم و فناوری مازندران یکی دیگر از ابهامات موجود در تصویب لایحه 8 منطقه آزاد و 12 منطقه ویژه اقتصادی را این گونه تشریح کرد: تصویب لایحه‌ای که به استناد مرکز پژوهش های مجلس، منافع ملی را زیر سوال برده و موجب افزایش بیش از حد واردات به کشور و قاچاق کالا شده است توجیه منطقی ندارد.

تشریح ویژگی‌های منطقه آزاد

بشارتده با یادآوری این که منطقه آزاد باید برای کشور تولید و صادرات به همراه داشته باشد، از ثمره صادرات که همان ارزی آوری است سخن گفت و خاطرنشان کرد: در صورت وقوع چنین فرآیندی می‌توانیم شاهد ارتقای جایگاه و اقتصاد مناطق آزاد و ویژه باشیم.

وی، مشخصه دیگر منطقه آزاد را اقلیم و جغرافیای آن برشمرد و خاطرنشان کرد: بسته به مقتضیات جغرافیایی منطقه و ارتباط با کشورهای دیگر، باید مناطق آزاد را ایجاد کرده و با نگاهی آینده محور ظرفیت صادرات آن را بررسی کرد که آیا این منطقه در آینده ما را کشوری صادر کننده خواهد کردیا نه؟

بشارتده بار دیگر با اشاره به اینکه مناطق آزاد کشور صرفا به درگاه ورود کالای نامرغوب و پایلوت قاچاق کالا تبدیل شده اند، تاکید کرد: با توجه به اینکه این جایگاه ها نتوانستند به ماهیت اصلی خود دست پیدا کنند، بنابراین موجودیت مناطق آزاد در ایران از پایه و اساس اشتباه است.

*نبود ارائه آمار از سوی مناطق آزاد

کارشناس مسائل اقتصادی به ارائه نشدن آمار تجارت از سوی مناطق آزاد اشاره کرد و افزود: شورای عالی مناطق آزاد کشور آمار و ارقامی را به صورت شفاف و دقیق از عملکرد هر منطقه منتشر نکرده است و این خود محل بحث بوده و فقدان و ارائه نشدن آمار، زمینه تخلف، فساد و رانت را ایجاد می کند که خود یکی دیگر از ضعف‌های مناطق آزاد در ایران است.

این محقق و پژوهشگر اقتصادی، دلیل موفقیت نداشتن در زمینه پیاده سازی الگوهای خارجی در  کشور را اقتصاد بسته ایران، معرفی و خاطرنشان کرد: تئوری های اقتصادی در جوامع دیگر بر پایه اقتصاد باز به راحتی به مراحل عمل و اجرا رسیده حال اینکه در کشور ما همان نظریات نتیجه معکوس به دنبال خواهد داشت زیرا اقتصاد در ایران دولتی است.

چرا دست مازندران برای داشتن یک منطقه آزاد کوتاه ماند؟

بشارتده در پاسخ به این سوال که چرا دست مازندران برای داشتن یک منطقه آزاد کوتاه ماند، گفت: در مجلس قبل پیشنهادی مبنی بر ایجاد یک منطقه آزاد تجاری و صنعتی در مازندران مطرح شد که مربوط به بندامیر آباد بود، اما در مجلس دهم پیشنهاد منطقه امیرآباد از صنعتی به تجاری تغییر کرد و منطقه صنعتی به “اینچه برون” تعلق گرفت و مصوب شد، این در شرایطی بود این منطقه به جهات استقرار صنایع، خطوط ریلی و محورهای مواصلاتی و همچنین اقلیم و جغرافیا بسیار ضعیف تر از بندر “امیر آباد” است.

استاد دانشگاه علم و فناوری مازندران با طرح دو سوال تصریح کرد: چرا پیشنهاد منطقه آزاد صنعتی امیرآباد که با داشتن صنایع متعدد در مجلس قبل مطرح شده بود به ناگاه در مجلس دهم به منطقه تجاری تغییر کرد؟ و چرا با اعمال این تغییر حتی در این مجلس پیشنهاد هم نشد؟ متاسفانه تاکنون هیچ مرجعی به این سوالات پاسخ روشنی نداده است.

وی ضمن اشاره به سفر اخیر رئیس جمهور به استان مازندران خاطرنشان کرد: نگاه رئیس جمهور به منطقه آزاد این بود که باید این منطقه محلی برای تولید و صادرات باشد، حال سوال اینجا است آیا منطقه اینچه برون ظرفیت و زمینه تولید و صادرات را دارد؟

این کارشناس اقتصادی یکی دیگر از دلایل کوتاه ماندن دست مازندران از مناطق آزاد را نبود اتحاد دانست و عنوان کرد: متاسفانه نمایندگان ما در استان نگاه آینده محور نداشته و ید واحدی نیستند. هر نماینده در حد منطقه خود حرکت کرده و خود را نماینده استان در مجلس نمی داند. رقابت سیاسی بر سر تصاحب منطقه آزاد بین نمایندگان استان مانع از آینده نگری آنان شده که این نوع نگاه و بینش آفتی برای استان مازندران است.

وی، مازندران را با دیگر استان ها مقایسه کرد و ادامه داد: نمایندگان ما درگیر تعصبات بیهوده سیاسی بوده و اختلافات قومی و قبیله‌ای در استان هستند و برای باقی ماندن در کرسی فعلی خویش دست به هر گونه اقدامی می‌زنند.

مازندران برای احراز منطقه آزاد شانسی ندارد

استاد دانشگاه قائمشهر در پاسخ به این سوال که آیا شانس مجددی برای مازندران در مورد ایجاد منطقه آزاد وجود دارد، گفت: پروسه پیشنهاد منطقه آزاد به این شکل است که لایحه دولت پس از تائید در هیئت دولت به مجلس رفته و با طرح در صحن مجلس فوریت گرفته و به کمسیون برده می‌شود، پس از بررسی کمیسیون و تائید مجدد برای رای گیری به صحن آورده که با توجه به این پروسه احتمال شانس مجدد برای این موضوع در دولت فعلی ناچیز است.

وی ایجاد 8 منطقه جدید را به خودی خود تنش زا دانست و اضافه کرد: دولت برای همین تعداد از مناطق قطعا دچار چالش هایی خواهد بود و برای جلوگیری از تشدید آن مسلما با پیشنهاد منطقه آزاد دیگری مخالفت خواهد کرد.

بشارتده با ابراز تاسف از اینکه پس از 40 سال از انقلاب اسلامی هنوز ما در پیچ اول برای جهش توسعه مانده ایم و به دنبال برنامه برای پیشرفت هستیم، گفت: سوال در مورد برنامه ها و اولویت های استان باید در سال های ابتدایی انقلاب پاسخ داده می شد نه اینکه پس از چند دهه از عمر انقلاب ما همچنان درگیر مسائل ابتدایی بوده و مدیران بدنبال استراتژی مناسب و جایگاه واقعی استان باشند.

گفت‌وگو از نوید ساداتی، خبرنگار ایسنا