ارزیابی فعالیت موسسه مردم نهاد فضای سبز پایدار شمال (F.S.P)

اختصاصي پايگاه خبري چهاردانگه ساري : موسسه فضای سبز پایدار (F.S.P) از سال 1389 آغاز به کار نموده است. این موسسه با استفاده از مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار به فعالیت در زمینه ایجاد فضای سبز محیط­های روستایی، آموزشی و شهری پرداخته است. کشاورزی پایدار به این نکته اشاره دارد که باید میزان مصرف نهاده ها به خصوص سم و کود شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی به حداقل  برسد تا علاوه بر افزایش عملکرد در طولانی مدت، با تولید محصولات سالم، منابع طبیعی و محیط زیست را از تخریب و آسیب حفظ نماید. کشاورزی پایدار باید از نظر اکولوژیکی مناسب، از نظر اقتصادی توجیه پذیر و از نظر اجتماعی مطلوب باشد. چندکشت نمودن، شخم حداقل، آگروفارستری (درخت-گیاه زراعی) و تلفیق زراعت با دامداری همگی پتانسیل تولید را حفظ می کنند. البته اغلب این عملیات سابقه تاریخی دارند و بعضی از آن ها نیز بسیار قدیمی هستند. شایان ذکر است نمونه کاملی از کشاورزی پایدار را در کمتر از چند دهه اخیر در منازل روستاییان شاهد بودیم به شکلی که هر حیاط شامل چند درخت مثمر، باغچه هایی کوچک برای تولید سبزیجات و محل نگهداری ماکیان و همچنین آغلی کوچک برای نگهداری چند دام بومی بوده است که متاسفانه امروزه در بسیاری از منازل از این کانون تولیدی و فعال خبری نیست. 

براساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار مهمترین بستر اجرای فعالیت­های ایجاد فضای سبز پایدار در مناطق روستایی حیاط منازل روستایی و همچنین محیط های اداری، آموزشی، مساجد و مزار آنها است. البته در ارتباط با جذب مشارکت اهالی، ایجاد فضای سبز در منازل روستاییان می بایست با استفاده از گونه های مثمر به انجام رسیده و در سایر عرصه ها نیز با بیش از 75 درصد گونه های مثمر همراه گردد (محمدنژاد کیاسری و همکاران، 1392). وجود کمیته فنی در این موسسه جدای از انتخاب ارقام مناسب هر منطقه در آموزش مردم برای تهیه ترکیب خاک مناسب، چگونگی کاشت نهال، آبیاری و مبارزه با آفات و بیماری ها نقش اساسی را در طول 5 سال ابتدای پروژه برعهده خواهد داشت. لازم به یادآوری است با مشارکت مردم جدای ازمشارکت و سهولت اجرای عملیات، هزینه های نگهداری و پروش نهال­های کاشته شده برعهده مردم قرار گرفته که از این منظر انجام پروژه های فضای سبز را به لحاظ اقتصادی توجیه پذیر می نماید. اعضای این موسسه مردم نهاد در زمستان 1392 تعداد 400 اصله نهال شامل: 200 اصله نهالی سیب گالا، 100 اصله نهالی سیب گرانی اسمیت و 100 اصله نهال آلبالو مجاری را در روستای سیکا کاشته اند (شکل های 1 و 2). سیب ها به تعداد 4 عدد در هر منزل کاشته شد و این فعالیت­ها با مشارکت اعضای شورا و اهالی روستا به انجام رسیده است (شکل­های3 و 4). روستای سیکا در 45 کیلومتری جنوب شهرستان نکا از بخش هزارجریب و دهستان استخرپشت جای دارد. سیکا جزو جنوبی ترین روستاهای شهرستان نکا و بخش هزار جریب است که با بخش چهاردانگه ساری و شهر کیاسر ارتباط دارد و در فاصله 5 کیلومتری این روستا نیز امام زاده یحیی قرار دارد. براساس آخرین سرشماری مرکز آمار ایران که در سال ۱۳90 صورت گرفت، این روستا با 72 خانوار دارای 246 نفر جمعیت است که شامل 123 نفر مرد و 123 نفر زن می باشد. شغل اصلی اهالی کشاورزی و دامداری می باشد (دفتر آمار و اطلاعات و GIS، 1390).

شکل 1- نمای کلی از روستای سیکا در سال 1392

شکل 2- نهال های سیب گالا و گرانی اسمیت در روستای سیکا، سال 1392

شکل 3- کاشت نهالهای سیب و آلبالوی مجاری با مشارکت مردم در روستای سیکا ، سال 1392

شکل 4-  کاشت و آبیاری نهال های سیب و آلبالوی مجاری در روستای سیکا ، سال 1392

براساس بازدید سالیانه کمیته فنی موسسه از سطح کیاسر، شته سبز سیب (Degeer (Hom: Aphididae Aphis pomi مشاهده شد و استفاده از دیازینون برای کنترل این آفت توصیه گردید. شته سبز به درختان سیب، گلابی، به، زالزالک و ازگیل حمله می­کند. این آفت بیشتر روی برگ­ها و شاخه­های جوان و چوبی نشده فعالیت دارد. این شته هم مانند سایر شته­ها شیره­ی گیاهی را می­مکد و باعث ایجاد اختلالات فیزیولوژیک، پیچیدگی و زردی برگ­ها و ریزش آنها می­شود. سیکل زندگی این شته از نوع کامل می‌باشد یعنی تمام مراحل زندگی خود را روی یک میزبان می­گذراند، شته سبز سیب بسته به شرائط آب و هوایی10 تا 15 نسل در سال تولید می‌کند. اگر شته‌ها موجب پيچيدگي برگ شوند از سموم سيستميك مثل کونفیدور ولي اگر موجب پيچيدگي نشوند ازسموم فسفره تماسی مثل پريميكارب (پريمور)‌ كه يك شته كش اختصاصي است و یا دورسبان استفاد مي‌شود (شکل 5). لازم به یادآوری است خاک­­های منطقه دارای وراثت آهکی هستند و از سنگ مادر آهکی تشکیل شده­اند،. از همین رو این احتمال وجود دارد که عناصر کم مصرف مانند آهن و روی، قابلیت جذب مناسب توسط گیاه را نداشته باشد. در سطح این روستا علائم کمبود عنصر آهن در برگ های درختان سیب کاشته شده مشاهده شد به شکلی که به استثناء رگبرگ ها بقیه بخش های برگ به رنگ زرد درآمده است،. شایان ذکر می باشد برای رفع این عارضه استفاده از کود حیوانی پوسیده و دفن آن در عمق 10 سانتی متری خاک و به فاصله 15 سانتی متر از ساقه اصلی نونهال ها توصیه گردید (محمدنژاد کیاسری، 1393).

شکل 5-  بررسی آفات و بیماری ها بر نهال های سیب، تابستان 1393

نتایج آماربرداری در سال 1393 نشان داد که میزان زنده مانی ارقام سیب گالا، گرانی اسمیت و آلبالوی مجاری به ترتیب برابر با برابر با 95، 94 و 97 درصد بوده است (شکل 6).  بررسی فراوانی هر یک از تیمارهای سیب و آلبالوی مجاری در طبقات مختلف کیفی نشان داد که میزان کای اسکوئر جدول برابر با 12.80 بوده است. از آنجائیکه میزان کای اسکوئر محاسبه شده ارقام سیب گالا، گرانی اسمیت و آلبالوی مجاری به ترتیب برابر با 192.08، 129.74 و 139.46 بود، فرضیه صفر با سطح احتمال 99 درصد تایید گردید و از همین رو بین فراوانی نهال ها در طبقات مختلف کیفی هر یک از تیمارها لااقل یک اختلاف معنی دار وجود دارد. در مرحله بعد و برای هر یک از تیمارها مقایسه بین هر یک از دو طبقات با تعیین میزان Z به انجام رسیده است. هریک از مقادیر Z محاسبه شده با مقادیر زیر منحنی نرمال مقایسه شد که نتایج آن در جدول 1 آمده است،. این تحقیق نشان داد که بیش از 85 درصد از درختان سیب گالا، گرانی اسمیت و آلبالوی مجاری در طبقه کیفی خوب قرار گرفته اند (جدول 1).

نتایج این بررسی نشان داد که زنده مانی گونه سیب گالا بیش از 90 درصد بوده و بیشترین فراوانی این گونه نیز در طبقه کیفی خوب قرار داشته است (سطح احتمال 01/0). لازم به ذکر است انتخاب گونه ها با کمک نقطه نظرات اهالی و براساس نتایج تحقیقات تعیین شده است. براساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار، فعالیت این موسسه اقتصادی است چرا که کمتر از 10 درصد هزینه کل پروژه صرف خرید نهال ­ها شده است. مشاوره ­های لازم از طریق کمیته فنی این موسسه ارائه می­ گردد و مابقی هزینه ­ها نیز براساس فعالیت های نگهداری و پرورش نهالها توسط اعضای محترم شورا و کلیه اهالی محترم روستا به انجام می ­رسد. در مجموع فعالیت این موسسه مردم نهاد می تواند به عنوان یک مدل موفق از ایجاد فضای سبز پایدار، در مناطق مختلف کشور مورد استفاده قرار گیرد.

شکل 6- نهال های یک ساله سیب گالا در روستای سیکا ، سال 1393

شیرزاد محمدنژاد کیاسری، استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران

مهران افضلی، استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران

سیف ا… خورنکه، کارشناس ارشد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران

هاتف پری نژاد، کارشناس ارشد اداره کل منابع طبیعی مازندران- ساری

مصطفی کاظمی، نماینده موسسه مردم نهاد فضای سبز پایدار در روستای سیکا

عقیل خرمی، رییس شورای اسلامی سیکا

منابع مورد استفاده :

1- دفتر آمار و اطلاعات و GIS، 1390. سالنامه آماری مازندران. معاونت برنامه ریزی و اشتغال، استانداری مازندران، 913 صفحه.

2- محمدنژاد کیاسری شیرزاد، موسوی سید علیرضا و شعبانعلی نوروزی. 1392. نقش مشارکت مردمی در توسعه فضای سبز (ارائه یک الگوی موفق). مجموعه چکیده مقالات دومین همایش ملی بهار نارنج، ساری، آوای مسیح، 161 صفحه.

3- محمدنژاد کیاسری شیرزاد. 1393. موسسه مردم نهاد فضای سبز پایدار. Http://www.nfoiran.com