هلی ترشی؛ جشنواره خوشمزه آلوچه ای

به گزارش پایگاه خبری چهاردانگهف به نقل از ایسنا مازندران، جشنواره‌ای “هلی ترشی” فرصتی برای کشاورزان مازندران و اهالی روستا تا هنر دست خود را به نمایش درآورند. برگزاری چنین جشنواره‌هایی علاوه بر جذب گردشگر موجب احیای فرهنگ‌های بومی مناطق روستایی و انتقال آن به نسل‌های بعد می‌شود.

میوه آلوچه دارای انواع مختلفی است، از ترش گرفته تا گس و شیرین و در رنگ های مختلف. بسته به شرایط آب و هوایی در مناطق مختلف از اواخر اسفند تا اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت شروع به گل دهی می کند که در گویش محلی به شکوفه های آن «تی تی» می گویند. این تی تی های زیبا به رنگ سفید بوده که در مناطق گرمسیر در اردیبهشت و خرداد ماه و در مناطق سردتر و کوهستانی در مرداد ماه به میوه تبدیل می شود و میوه آن قابل استفاده است. از آنجائی که روستای زیبای بالاده، زمستان های سردی دارد زمان گلدهی دیرتر بوده و زمان میوه دادن نیز در تیر و مرداد ماه است.

آلوچه برای اشخاص سرد مزاج و کسانی که نفخ شکم دارند مضر است.

موارد مصرف ترش هلی بسته به زمان برداشت متفاوت است و به چند صورت استفاده می‌شود که از جمله آن هنگامی که هنوز تخم آن سفت نشده، به صورت جداسازی تخم و گوشته ترش هلی به وسیله سنگ و تخته به صورتی که تخم آن له نشود، آنها را جدا کرده و سپس گوشته آن را با نعناع و نمک هم زده و می‌کوبند و در اصطلاح به آن “هلی کوتنی” می‌گویند که بسیار خوشمزه و وسوسه انگیز است و همواره همه افراد روستا حتی برای یکبار تجربه خوردن آن را دارند.

روش دیگر مصرف آلوچه یا همان هلی به صورت میوه کامل و نوبرانه، که در زمان سفت شدن هسته استفاده می‌شود.

از آلوچه همچنین  می‌توان به صورت رب (ترشی) استفاده کرد به این شکل که پس از رسیدن هلی، هسته و گوشته با جوشاندن جداسازی می‌شود و سپس آن را بر روی آتش قرار می‌دهند همراه با هم زدن دائمی که تا ساعت‌ها به طول می‌انجامد. معمولاً این کار به صورت گروهی و خانوادگی انجام می‌شود و به دلیل ماندگاری بسیار زیاد اینکار از روزگاران قدیم مرسوم بوده و به زبان محلی به آن «ترش هلی پزان» می‌گویند، که مراحل آن عبارت از چیدن میوه به صورت دانه دانه یا تکاندن درخت، شست و شوی هلی، جوشاندن و جداسازی هسته و گوشته میوه و سرانجام  پختن عصاره هلی تا تبدیل شدن به رب است.

عین‌الله آزموده دبیر دومین جشنواره هلی ترشی بالاده در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: این جشنواره به منظور احیای بخشی از مناطق جنگلی مازندان برگزار خواهد شد که از طبیعت آنجا و از میوه هایی همانند آلوچه و ازگیل جنگلی برای پخت رب و نیز لواشک استفاده می‌شد،  گفت: هدف از برگزاری این جشنواره، احیای یکی از سنت‌های قدیمی و بومی در میان مردم بالاده با عنوان پخت هلی ترشی است.

آزموده افزود: ایجاد فضایی صمیمی و شاد برای اهالی بالاده و روستاهای اطراف، ثبت جشنواره هلی ترشی به نام روستای بالاده و بخش چهاردانگه، ایجاد روحیه همگرایی و مشارکت و توجه به زادگاه آبا و اجدادی در بین اهالی بالاده و نهادهای مردمی و جلب توجه مسوولان بخش چهاردانگه، شهرستان ساری و استان مازندران نسبت به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های فرهنگی روستاهایی چون بالاده و لزوم توجه هر چه بیشتر دولتمردان به این دیار کهن از یگر اهداف جشنواره است تا با شناخت ظرفیت‌های فرهنگ بومی و گردشگری و حمایت از آن در جهت رشد و اعتلای فرهنگ استان مازندران و کشور گام برداریم.

وی با اشاره به اینکه هلی ترشی به عنوان یکی از چاشنی‌های طبیعی از گذشته پخته و استفاده می‌شد، تصریح کرد: این رب‌ها و لواشک‌ها را به عنوان سوغات به افرادی داده می‌شد که در مناطق دشت زندگی می‌کردند. چند سالی است که این سنت از میان رفت و هدف اصلی از این اقدام گرد هم آمدن مردم روستا است که در مناطق مختلف پراکنده هستند و بخشی از آن برای همگرایی و همکاری و تعاون مردم برای روستا است.

دبیر دومین جشنواره هلی ترشی بالاده، عنوان کرد: در این جشنواره قرار است به سنت‌های گذشته مردم توجه شود و که در این جشنواره آلوچه‌ها از جنگل چیده شده و پس از شستشو توسط خود مردم پخت می‌شود.

وی تصریح کرد: در این جشنواره درباره جایگاه قله شاه دژ در جنگ رستم و سهراب که در دامنه قله کوه با هم جنگ می‌کنند و سهراب را به کشتن می‌دهد و سیاوش در اینجا دفن می‌شود نیز مطالبی بیان می شود. در این جشنواره تئاتر بومی و موسیقی بومی و تجلیل از قهرمان بومی که در سطح کشور و جهان مدال آور هستند به اجرا در می‌آید.

یاسر آریافر بالادهی محقق کشاورزی و اهل روستای بالاده در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه گل‌های آلوچه در آغاز بهار پیش از برگ‌ها ظاهر می‌شود و شکوفه‌های آلوچه به دلیل داشتن ماده بنزالدئید قابل توجه برای زنبور عسل است، گفت: درخت آلوچه خزان پذیر و میوه آن شفت، گرد و در آغاز سبزرنگ و در هنگام رسیدن به رنگ های کبود تیره متمایل به سیاهی، گاه نارنجی و قرمز در می‌آید.

آریافر افزود: این درختچه در گستره اروپا، آسیای صغیر و قفقاز می روید و در ایران در مناطق جنگلی مازندران، گیلان، گلستان، طالش، منجیل، اردبیل و ارسباران انتشار دارد. آلوچه دارای ترکیب شیمیایی تانن، قندهای مختلف و مالیک اسید است.

وی درباره ویتامین‌های موجود در این میوه بهره، تصریح کرد: آلوچه غنی از ویتامین C ، اسید‌ مالیک و اسید سیتریک است و مصرف زیاد آن باعث نفخ معده می‌شود.

این محقق گفت: برخی گیاه شناسان معتقدند مصرف آلوچه برای بهبود طعم دهان مفید است. از خواص دیگر این میوه، خاصیت مسهل بودن آن است. همچنین اثرات منحصر به فرد آن شامل کاهش فشار و چربی خون، حذف رسوبات از خون و تنظیم عملکرد معده‌ای و روده‌ای است. آلوچه باعث تعادل باز و اسید در جریان خون می‌شود و از این رو می‌تواند در درمان حالت اسیدی خون مفید باشد.

وی عنوان کرد: این میوه اثرات قابل‌ توجهی در جلوگیری از بیماری‌هایی مانند چربی خون بالا، پیری سلول و سرطان دارد. اسید بنزوئیک ترکیبی است که خاصیت ضد میکروبی دارد و این ماده به طور طبیعی در آلوچه وجود دارد.  همچنین بعضی از تحقیقات بیانگر خاصیت ضد قارچی و ضد باکتریایی این میوه هستند. مطالعات نشان می‌دهد که این میوه می‌تواند در درمان تومورها موثر باشد و به‌ دلیل داشتن اسید اسکوربیک (ویتامین C )، برای افراد مبتلا به نقرس توصیه می‌شود.

آریافر بیان کرد: آلوچه وحشی خارش بدن را برطرف می کند. سر درد را رفع می کند. برای این منظور باید آب آن را با گُل بنفشه مخلوط کرده و بر پیشانی مالید. در معالجه کم خونی، ضعف و ناتوانی و خستگی جسمی مفید است. آلوچه وحشی سرشار از ویتامین C ، B ، A ، قند و هیدرات کربن، آهن، کلسیم، فسفر، منیزیوم، پتاسیم، سدیم و منگنز می باشد. برگهای خشک درخت آلوچه وحشی ادرارآور و ملین و تب بر است.

وی گفت: انواع آلوچه تازه برای از بین بردن کم خونی و درمان سوء هاضمه موثر بوده و آلوچه خشک صفرا بر خوبی بوده و برای رفع خونریزی سودمند است. شربت آلوچه مسهلی خوب و بی ضرر است و آرامش بخش سینه است. گرم آلوچه را در ۴ برابر حجم آب با مقداری شکر مخلوط کرده و مدتی بماند تا جا بیفتد. برای از بین بردن خشکی شکم و درمان قی و استفراغ‌های حاصله از گرمی و حرارت بدن می‌توان مقداری آلوچه پخته را بصورت مرهم مدتی بر روی شکم قرار داد.

این محقق افزود: کشیدن آلوچه به چشم مفید است و چشم‌ها را تقویت می‌کند. مرهمی که از مخلوط آلوچه و سرکه تهیه می‌شود برای درمان جوش‌ها به ویژه جوش بدن اطفال که با ترشح همراه بوده و مفید است. برای معالجه برفک دهان نوزادان می توان یک عدد آلوچه خیس شده را در یک تکه پارچه نازک و پاکیزه پیچید و دور دهان و داخل دهان نوزاد مالید. برگه آلوچه بهترین ضد سم است و دستگاه هضم غذا در بدن را منظم می‌کند.

به گزارش ایسنا، این جشنواره با همکاری انجمن فرهنگی سادپا، شو ای اسلامی و پایگاه مقاومت بسیج شهدای بالاده از ساعت ۹و ۳۰ الی ۱۳ روز جمعه ۲۰ مرداد ۱۳۹۶ در روستای بالاده واقع در بخش چهاردانگه ساری برگزار می‌شود.

گزارش از زهرا اشکیود خبرنگار ایسنا مازندران