به عقب برگردیم
در حال حاضر بسیاری از زباله‌هایی که چهره طبیعت دور و اطرافمان را آلوده کرده‌اند، پلاستیک‌هایی هستند که برای حمل نیازهای روزانه‌ای که می‌خریم، از فروشندگان دریافت می‌کنیم و البته سرنوشت همه آنها زباله شدن است؛ زباله‌هایی که شاید نشود به کل حذفشان کرد اما می‌شود از حجمشان کاست.
زباله‌های پلاستیکی یکی از بزرگ‌ترین معضلات زیست محیطی جهان امروز را به وجود آورده است. این ساخته دست بشر، به علت قابلیت‌های فراوانی به شکل‌های گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد. کشور ما نیز از جمله کشورهایی است که به مدد بهره‌مندی از نعمت خدادادی نفت، سالانه مقادیر زیادی لوازم پلاستیکی تولید می‌کند، تا جایی که ایران یکی از عمده تولید کنندگان مواد پلاستیکی به شمار می رود.
میزان پلاستیک‌های تولید شده در کشورمان، سالانه بیش از ۱۷۷ هزار تن تخمین زده می‌شود که این رقم چیزی حدود ۵۰۰ تن در هر روز خواهد بود؛ کوهی از پلاستیک که تقریبا به همین میزان (با توجه به اینکه چرخه عمر پلاستیک کوتاه است) روزانه به زباله تبدیل شده، اما به دلیل تجزیه ناپذیر بودن اغلب اجزای آن و همچنین سهم اندک کشورمان در بازیافت، ما را با حقیقت تلخی مواجه خواهد کرد که از فرط روزمرگی قادر به دیدنش نیستیم.
مرضیه گرجی، یکی از اساتید دانشگاه و کارشناس مردم شناسی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه امروزه موضوع استفاده یا استفاده نکردن از پلاستیک در سطح جهانی به شکل‌های مختلفی مطرح می‌شود، اظهار کرد: در این باره تعداد زیادی کمپین در خصوص استفاده نکردن از پلاستیک و یا وسایل پلاستیکی تشکیل می‌شود و حتی در برخی کشورها ممنوعیت‌هایی را در این خصوص وضع کردند، اما اگر موضوع تفاوت استفاده از پلاستیک و سبدها را مطرح کنیم از نگاه جامعه شناسی و مردم شناسی می‌توان گفت این موضوع به ریشه‌های سنت، آداب و رسوم قدیمی که در کشور بوده است بر می‌گردد.
وی با اشاره به اینکه جامعه ما تا چند دهه قبل فرهنگ استفاده از پلاستیک و نایلون‌های فریزری در آن وجود نداشته است و مردان و زنان برای خرید نان و یا میوه از پارچه های رنگی طرحدار، گلدار با تورهایی که حاشیه آنها دوخته شده بود استفاده می کردند، یادآور شد: مردم در گذشته سبدهایی از بافت حصیر و یا سبدهای پلاستیکی به صورت مکرر استفاده می کردند، هرچند در حال حاضر این فرهنگ به صورت کامل از بین نرفته است زیرا هنوز هستند کسانی که برای خرید نان از پارچه استفاده می کنند.
استادیار مردم شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد چالوس با اشاره به اینکه مشکلات زیست محیطی که پلاستیک تولید و یا ضررهایی که از نظر بهداشتی به اغذیه وارد می‌کند جای بحث زیادی دارد، تصریح کرد: شاید یکی از دلایلی که استفاده از سبد و پارچه فراموش شده، دگوگونی در ارزشها و فرهنگ‌هایی که در جوامع صورت گرفته از جمله “مد” می‌توان نام برد. به طور مثال یک جوان 16 ساله به جای استفاده از زنبیل ترجیح می‌دهد از پلاستیک استفاده کند.
گرجی ادامه داد: امروز باید همه با هم این موضوع را فرهنگ‌سازی کنیم و بر این باور برسانیم که هم از لحاظ زیست محیطی و هم فرهنگ رسانی بهتر است از سنت قدیمی خودمان حمایت کنیم تا هم به ترویج استفاده از کالای صنایع دستی خودمان بپردازیم و هم از دیدگاه مردم شناسی به سنت زیبایمان که مملو از سلامتی و بهداشت است مورد توجه قرار گیرد.
فریده فیروزی، کارشناس ارشد آلودگی محیط زیست درباره مضرات استفاده از کیسه های پلاستیکی به ایسنا گفت: کیسه های پلاستیکی در کشور ایران بسیار مورد استفاده قرار می گیرد و سالانه به طور متوسط چند تن پلاستیک مصرف می شود.
وی با بیان این که متاسفانه این کیسه ها به خاطر اینکه مدت ماندگاری آنها زیاد است و تجزیه ناپذیرهستند از 400 تا هزار سال طول می کشد تا بازیافت یا تجزیه شوند و به علت دیر تجزیه شدن باعث آلودگی محیط زیست می شوند،خاطرنشان کرد:نخستین آلودگی پلاستیک ها این است که به دلیل اینکه سبک هستند سریعا جابجا شده و وارد رودخانه ها و کانال های آب می شوند.
کارشناس ارشد آلودگی محیط زیست یادآور شد: این پلاستیک ها در نتیجه باعث گرفتگی آبراهه می شوند و به علت اینکه برخی از این کانال‌ها راکد هستند باعث زاد و ولد بیش از حد حشرات می شوند و ساکن بودن آبها سبب شده که کیسه های پلاستیکی بوی خاصی می گیرند و موجب افزایش حشرات می شوند.
فیروزی با اشاره به اینکه گاهی اوقات کیسه های پلاستیکی وارد محیط زیست آب دریا می شوند و وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی می شوند تاکید کرد: این جانوران همانند فوک، دلفین، وال و یا حتی پرندگان دریایی به اشتباه این پلاستیک ها را می خورند و به خاطر خفگی باعث می شود هزاران جانور دریایی و حتی پرندگان از بین بروند. این کیسه ها وقتی بلعیده شد حتی بعد از مرگ جانور که بدن آنها تجزیه می شود تجزیه نمی شوند و مجدد وارد چرخه طبیعت و محیط زیست می شوند و بعد از آن نیز مجدد وارد بافت یک موجود دیگر می شوند.
کارشناس ارشد آلودگی محیط زیست با بیان اینکه گاوها هم مقدار زیادی از کیسه های پلاستیکی را می بلعند، افزود: ما انسانها از گوشت و سایر فرآورده های حیوانات استفاده می کنیم و اینکه چه میزان آلودگی وارد بدن انسان می شود جای بحث فراوان دارد.
فیروزی با بیان اینکه مواد خام این کیسه ها نفت و گاز و پلیمرها شیمیایی است که وارد زنجیره غذایی شده و از همان نیز استفاده می شود، عنوان کرد: دفن کیسه ها نیز عوارض خاص خود را دارد و به دلیل تجزیه پذیری طولانی تشکیل شیرایه را می دهند که بعد از مدتی به آبهای زیرزمینی نفوذ می کند و باعث آلودگی شده و از سوی دیگر چون مواد این شیرابه ها شیمیایی است خود بخود حاوی مواد خطرناکی بوده که برای محیط زیست مضر است.
وی با بیان این که برای تولید این پلاستیک ها مواد نفتی زیادی استفاده می شود و در صورتی که تولید آن کاهش یابد به طور قطع مواد نفتی نیز ذخیره خواهد شد، تصریح کرد:برای تولید کیسه های پلاستیکی سالانه هزار کیلوگرم کربن در هوا منتشر می شود که منجر به گاز گلخانه‌ای شده و امروزه یکی از دلایل گرم شدن کره زمین همین گازهای گلخانه‌ای است که در فرایند تولید کیسه های پلاستیکی ایجاد می‌شود.
فیروزی افزود: سبدهای پلاستیکی که در گذشته مادران ما استفاده می کردند یکبار مصرف نبود و در طول سال خانواده‌ها استفاده می کردند، فرهنگ قدیم بسیار خوب و جالب توجه بود و حتی کیسه های پلاستیکی را نیز بعد از استفاده مورد شستشو قرار می دادند و مجدد استفاده می‌کردند اما الان این گونه نیست و به علت ارزان بودن بعد از مصرف کیسه را دور می‌اندازند. در برخی کشورها مانند آلمان قیمت کیسه های پلاستیکی را افزایش داده‌اند تا جذابیت آن برای مردم کاهش یابد.
کارشناس ارشد محیط زیست به مضرات استفاده از مواد داغ در کیسه های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف اشاره کرد و یادآور شد:وقتی مواد داغ یعنی بیش از 65 درجه در کیسه‌های پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف قرار گیرد موجب آزاد شدن مواد شیمیایی در آن می‌شود. در این کیسه ها از مواد پلی استایلن استفاده می کنند که سرطان زا است و وقتی در محیط داغ مانند نان داغ، آش و حلیم داغ قرار می گیرند موادی که از آن ساخته شده اند را از خود پس می دهند و در نتیجه در مواد غذایی حل می شود و بعد هم وارد بدن می شود و منجر به سرطان های مختلف از جمله 70 نوع سرطان می‌شود.
وی با تاکید بر استفاده نانوایی از کیسه‌های پارچه ای برای مشتریان بیان کرد: این موضوع باید فرهنگ سازی شود تا همه مردم با توجه به مضرات کیسه های پلاستیک از کیسه های پارچه ای استفاده کنند، همچنین دولت باید از کارخانه هایی که کیسه های تجزیه پذیر تولید می‌کنند حمایت کند زیرا برای مردم گران تمام می‌شود.
کارشناس ارشد محیط زیست با بیان اینکه در برخی کشورهای اروپایی مانند سوئیس حتی برای زباله هم استفاده از کیسه های پلاستیکی ممنوع شده است، افزود: در زمینه عدم استفاده از کیسه های پلاستیکی نیازمند فرهنگ سازی در بین تک تک مردم است.
فیروزی با تاکید بر شعار “نه به کیسه های پلاستیکی” گفت: باید کیسه‌های پارچه ای و یا سبدهای تجزیه پذیر جای خود را در زندگی ما باز کنند.
گزارش از سپیده پورشعبان خبرنگار ایسنا
